دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی استان خراسان رضوی اعلام کرد که دلال‌ها و واسطه‌گران سهم قابل توجهی در هدایت صادرات شیر خام و فرآورده‌های لبنی دارند، در حالی که حضور چشمگیری در بازار داخلی ندارند. این اظهارات در پی افزایش بی‌سابقه قیمت شیر خام و نگرانی‌ها از تلاطم در بازار مصرف داخلی مطرح شده و زنگ خطر را برای امنیت غذایی کشور به صدا درآورده است.
علل پنهان افزایش قیمت شیر خام: از نوسانات ارز تا صادرات فزاینده
مهدی هدایت‌نیا، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی استان خراسان رضوی، در تشریح دلایل افزایش بهای شیر خام، به مجموعه‌ای از عوامل اشاره کرد که به صورت زنجیره‌ای بر این بازار تأثیر گذاشته‌اند. یکی از مهم‌ترین این عوامل، رشد نرخ دلار است که به صورت مستقیم جذابیت صادرات شیر و فرآورده‌های لبنی را افزایش داده و به تبع آن، قیمت شیر را در داخل بالا می‌برد. او همچنین به افزایش خروج شیر از استان و صادرات بی‌رویه فرآورده‌های لبنی اشاره کرد؛ به طوری که تنها در مهرماه نسبت به مردادماه، میزان صادرات پنیر چهار هزار تن افزایش یافته و به طور کلی صادرات شیر و محصولات لبنی ۵۰ درصد رشد داشته است.
عامل کلیدی دیگر، عدم تأمین مناسب علوفه توسط دولت برای دامداران است که آن‌ها را مجبور به خرید علوفه با نرخ آزاد و گران می‌کند. این امر مستقیماً منجر به کاهش تولید شیر و افزایش ۵۰ درصدی قیمت تمام‌شده شیر خام شده است. هدایت‌نیا تأکید کرد که تا زمانی که معضل نرخ ارز و تأمین علوفه دامداران حل نشود، سایر راهکارها تأثیر چندانی بر کنترل قیمت‌ها نخواهند داشت، چرا که ۷۰ تا ۸۰ درصد قیمت نهایی شیر مربوط به هزینه شیر خام است.
چالش‌های نظارتی و سیاست‌گذاری در مسیر صادرات شیر
در حالی که دولت بر افزایش صادرات شیر و محصولات لبنی تأکید دارد، به گفته دبیر اتحادیه، نظارت کافی بر این فرآیند صورت نمی‌گیرد. برنامه هفتم توسعه نیز عملاً مانع از اعمال محدودیت‌های جدی بر صادرات شیر شده است. هدایت‌نیا توضیح داد که کارخانجاتی که مشتریان خارجی پیدا کرده‌اند، نمی‌توانند به یک‌باره با محدودیت مواجه شوند، اگرچه ممکن است این وضعیت در سال آینده تغییر کند.
در راستای تلاش برای ایجاد تعادل در بازار داخلی، وزارت جهاد کشاورزی خواستار اعمال محدودیت حداقلی ۳۰ درصدی بر صادرات شیر خشک و پنیر اولیه شده است. این دو محصول، به ترتیب برای تولید یک کیلوگرم، به ۱۲ و ۱۵ کیلوگرم شیر خام نیاز دارند و محدود کردن صادرات آن‌ها می‌تواند به ثبات بازار کمک کند. گام‌هایی نیز برای محدود کردن صادرات شیر خشک از طریق گمرک آغاز شده است تا تنها کارخانه‌های دارای مجوز و با استفاده از کارت‌های صادراتی مشخص اقدام به صادرات کنند، اما مشکل بسته بودن کارت‌های بسیاری از کارخانه‌ها چالش‌هایی را به همراه دارد.
نقش واسطه‌گران در بازار صادرات شیر و تأثیر آن بر تولیدکنندگان
نکته قابل توجه دیگر که هدایت‌نیا بر آن تأکید کرد، نقش چشمگیر دلال‌ها و واسطه‌گران در فرآیند صادرات شیر است. به گفته وی، این واسطه‌ها در بازار داخلی که کارخانجات عموماً شیر را مستقیماً از دامداران خریداری می‌کنند، نقشی ندارند، اما در زنجیره صادراتی حضور فعال و مؤثری دارند. حضور دلالان در زنجیره صادرات شیر می‌تواند منجر به افزایش قیمت نهایی محصول صادراتی و کاهش سهم تولیدکننده داخلی شود، ضمن اینکه پیچیدگی‌های بازار را نیز دوچندان می‌کند.
هدف اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی، جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها است تا مصرف‌کننده داخلی متحمل آسیب نشود. با این حال، دامداران نیز با افزایش شدید هزینه‌های تولید، از جمله قیمت علوفه، مواجه هستند و مطالبه افزایش قیمت شیر خام از سوی آن‌ها کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. این افزایش قیمت ۵۰ درصدی، هنوز مصوب وزارت جهاد کشاورزی نیست اما واقعیت بازار را منعکس می‌کند.
کاهش مصرف لبنیات و ضرورت تسریع در اجرای طرح شیر مدارس
یکی از نگرانی‌های جدی در صنعت لبنیات کشور، تداوم کاهش سرانه مصرف لبنیات در جامعه است که به طور مستقیم بر سلامت عمومی، به ویژه در نسل آینده، تأثیر می‌گذارد. در چنین شرایطی، اجرای سریع و کارآمد طرح توزیع شیر مدارس اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند.
هدایت‌نیا با انتقاد از کندی روند اجرایی توزیع شیر در آموزش و پرورش، با وجود تخصیص اعتبار ۶۸۰ میلیارد تومانی، اظهار داشت که با گذشت نزدیک به دو ماه از آغاز سال تحصیلی، این طرح هنوز درگیر پیچ و خم‌های اجرایی است. استان خراسان رضوی که همواره در این زمینه پیشتاز بوده، اکنون با تأخیر مواجه است. فعال‌سازی این طرح نه تنها به ارتقای سلامت دانش‌آموزان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند بخشی از کاهش نگران‌کننده سرانه مصرف لبنیات در کشور را جبران کند و از تضعیف بیشتر صنعت شیر جلوگیری نماید.
مطالب مرتبط
- تقویت دلار و انتظارات فدرال رزرو، عقب‌نشینی طلای جهانی را رقم زد
- جهاددانشگاهی صنعتی شریف؛ پیشتاز توسعه فناوری و بومی‌سازی در صنعت خودروسازی کشور
- قیمت نفت ایران در اکتبر کاهشی چشمگیر را تجربه کرد؛ جزئیات گزارش اوپک
- چابهار و ماداگاسکار؛ ترسیم افقی نوین برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری
آرمان عطایی
من فارغ‌التحصیل رشته روزنامه‌نگاری هستم و از همان دوران دانشجویی به حوزه خبر و تحلیل سیاسی علاقه داشتم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۴ با همکاری به عنوان خبرنگار آزاد با نشریات محلی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار میدانی و سپس دبیر سرویس اجتماعی در چندین رسانه مشغول به کار شدم. در حال حاضر، به عنوان دبیر بخش سیاسی در یک مجله خبری معتبر فعالیت می‌کنم و تلاش دارم با تحلیل دقیق وقایع روز، آگاهی مخاطبان را افزایش دهم.