بدنسازی حرفه‌ای، ورزشی که نمادی از قدرت و سلامتی به نظر می‌رسد، در پس‌پرده خود خطرات جدی و گاه کشنده‌ای را برای ورزشکارانش به همراه دارد. تغییرات شدید بدنی، رژیم‌های سخت‌گیرانه، و رقابت‌های فشرده، می‌تواند فشاری بیش از حد بر سیستم قلبی عروقی وارد کرده و به معضلی به نام مرگ ناگهانی قلبی تبدیل شود.
روی دیگر سکه بدنسازی حرفه‌ای
بدنسازی، با وجود ترویج تناسب اندام و انضباط فردی، گاه با رویکردهایی همراه می‌شود که سلامت ورزشکاران را به خطر می‌اندازد. تمرینات فوق‌العاده شدید، رژیم‌های غذایی بسیار سخت، استفاده از مکمل‌ها و به خصوص فشار برای رسیدن به اندامی غیرطبیعی، همگی می‌توانند به بدن و به ویژه قلب فشار زیادی وارد کنند. طی سال‌های اخیر، گزارش‌هایی نگران‌کننده از مرگ‌های ناگهانی در میان بدنسازان جوان و ظاهراً سالم منتشر شده است، اما تا پیش از این، اطلاعات دقیقی در مورد وسعت این خطرات در دسترس نبود.
مرگ ناگهانی قلبی، که اغلب در اثر اختلالات قلبی پنهان رخ می‌دهد، پدیده‌ای نادر در میان جوانان سالم به شمار می‌رود. با این حال، بدنسازان، به خصوص در سطح حرفه‌ای، بیش از سایر گروه‌ها در معرض این نوع مرگ قرار دارند. با توجه به اینکه فرهنگ غالب در بدنسازی گاهی ورزشکاران را به سمت روش‌های پرخطر سوق می‌دهد، بررسی علمی این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
پژوهشی جامع در مورد مرگ و میر بدنسازان
در همین راستا، تیمی از محققان به سرپرستی دکتر مارکو وکیاتو از دانشگاه پادوای ایتالیا، مطالعه‌ای جامع بر روی وضعیت سلامت بدنسازان مرد انجام دادند. این تحقیق با بررسی اسامی بیش از ۲۰ هزار بدنساز که بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ در مسابقات رسمی فدراسیون جهانی بدنسازی شرکت کرده بودند، تلاش کرد تا آماری دقیق‌تر از مرگ و میر ناگهانی در این رشته به دست آورد.
پژوهشگران ابتدا فهرستی از بدنسازان را از منابع رسمی مسابقات و پایگاه‌های داده غیررسمی جمع‌آوری کردند. سپس با جستجو در منابع خبری، شبکه‌های اجتماعی، انجمن‌های تخصصی و وبلاگ‌ها به دنبال اطلاعاتی درباره مرگ این افراد گشتند. گزارش‌های یافت شده با منابع متعدد تطبیق داده شد و توسط دو پزشک متخصص مورد بررسی قرار گرفت تا علت دقیق مرگ مشخص شود.
نتایج نگران‌کننده: افزایش ۵ برابری خطر مرگ قلبی
نتایج این بررسی‌ها که در نشریه معتبر European Heart Journal (وابسته به انجمن قلب اروپا) منتشر شده است، بسیار نگران‌کننده بود: از میان ۲۰۲۸۶ بدنساز مورد مطالعه، ۱۲۱ نفر فوت کرده بودند و میانگین سنی آن‌ها در زمان مرگ، ۴۵ سال بود. از این تعداد، ۳۸ درصد مرگ‌ها مربوط به ایست ناگهانی قلبی بوده است. نکته حائز اهمیت این بود که بدنسازان حرفه‌ای بیش از پنج برابر بیشتر از بدنسازان آماتور در معرض این نوع مرگ قرار داشتند.
عوامل تأثیرگذار و پیامدها
در گزارش‌های کالبدشکافی محدودی که در دسترس بود، عواملی نظیر بزرگ‌شدن غیرطبیعی قلب (هیپرتروفی) و گرفتگی عروق قلب مشاهده شده و در مواردی، استفاده از مواد آنابولیک (هورمون‌های عضله‌ساز و استروئیدها) تأیید شده است. این یافته‌ها به وضوح نشان می‌دهند که فشار بالای جسمی و روانی در بدنسازی حرفه‌ای، به همراه روش‌های خطرناک برای رسیدن به فرم بدنی دلخواه، می‌تواند آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری به قلب وارد کند.
لزوم فرهنگ‌سازی و پایش سلامت
اهمیت این نتایج تنها در شناسایی عامل مرگ نیست، بلکه در پیام‌هایی است که برای بدنسازان، مربیان، پزشکان، و سیاست‌گذاران حوزه ورزش دارد. پژوهشگران تأکید می‌کنند که بدنسازی به خودی خود مضر نیست، اما تبدیل آن به یک رقابت افراطی، بدون نظارت و با توسل به روش‌های نادرست (مانند دوپینگ و رژیم‌های غذایی آسیب‌زا)، سلامت افراد را به طور جدی تهدید می‌کند.
نیاز به فرهنگ‌سازی مناسب، جلوگیری قاطع از دوپینگ، و طراحی برنامه‌های پایش سلامت منظم و جامع برای ورزشکاران این رشته، کاملاً احساس می‌شود. این پایش‌ها باید شامل ارزیابی‌های دقیق قلبی و عروقی باشد تا خطرات پنهان پیش از وقوع فاجعه شناسایی شوند.
زنگ خطر برای سلامت روان
نکته نگران‌کننده دیگر، درصد بالای مرگ‌های غیرقلبی در این گروه است؛ حدود ۱۵ درصد از مرگ‌ها ناشی از حوادثی نظیر تصادف، خودکشی یا مصرف بیش از حد مواد بوده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که فشارهای روانی، اختلالات بدشکلی بدن (Body Dysmorphia)، و آسیب‌های ذهنی در میان بدنسازان نیز نیازمند توجه جدی و حمایت‌های روانشناختی است. سلامت جسم و روان، دو روی یک سکه هستند و باید به هر دو جنبه به یک اندازه اهمیت داده شود. آیا زمان آن نرسیده که اولویت اصلی در بدنسازی، “سلامت” ورزشکاران باشد، نه فقط “حجم” عضلات؟
