شیراز – هاتف علیمردانی، کارگردان شناختهشده سینما، در کارگاه «کارگردانی فیلمهای شاعرانه» که در شیراز برگزار شد، به تشریح ابعاد و ظرایف سینمای شاعرانه پرداخت و تاکید کرد که این گونه سینمایی بیش از آنکه به تماشا کردن مربوط باشد، نیازمند «دیدن» است. این کارگاه با نگاهی به تجربیات سینمای ایران و جهان، میزبان علاقهمندان به هنر هفتم در مجموعه سینمایی هنر شهر آفتاب شیراز بود.
تحلیل هاتف علیمردانی از چیستی سینمای شاعرانه
علیمردانی در ابتدای سخنان خود، سینمای شاعرانه را به عنوان جریانی تجربهگرا معرفی کرد که بنیان آن بر احساس و ریتم استوار است و از ساختارهای داستانمحور و قصهگو فاصله میگیرد. او با اشاره به نامهایی چون عباس کیارستمی، سهراب شهیدثالث و فدریکو فلینی، این نوع سینما را در زمره آثار اروپای شرقی دستهبندی کرد که مشخصه اصلی آنها دوری از روایت کلاسیک و تمرکز بر ریتم آرام و درونی است.
وی در تبیین تفاوت میان «دیدن» و «تماشا کردن» در سینمای شاعرانه گفت: "من معتقدم سینمای شاعرانه مربوط به دیدن است نه تماشا کردن." این جمله محور اصلی نگاه وی به سینمایی است که مخاطب را به درک عمیقتر و تجربهای حسی فراتر از یک سرگرمی صرف دعوت میکند. علیمردانی همچنین افزود که بر خلاف تصور رایج، سینمای شاعرانه میتواند مردمی و قابل فهم باشد و ضرورتاً به معنای پیچیدگی و عدم درک عمومی نیست؛ بلکه عبور از روایت کلاسیک و ساختارهای پیشین، از الزامات آن به شمار میرود.
[
](
)
پیوند شعر و کارگردانی در نگاه هاتف علیمردانی
این کارگردان با تأکید بر پیشینه شاعری و ترانهسرایی خود، ورودش به عرصه سینما را از دل شعر دانست. او توضیح داد که چگونه یک پوستر، یک عکس یا حتی یک اتفاق ساده میتواند جرقه شکلگیری ایدهای برای شعر و سپس فیلم شود. علیمردانی برای روشن شدن این موضوع به سرودههای خود اشاره کرد؛ از شعری که بابک بیات آهنگسازی و مهران مدیری آن را خوانده بود و از یک تجربه واقعی نشأت گرفته بود، تا الهام گرفتن از شعر حسین منزوی درباره کرم ابریشم برای ساخت فیلم «کج پیله». او بیان داشت: "بیشتر اتفاقاتی که در فیلمهایم افتاده در شعرها آمده است." این پیوند عمیق بین شعر و سینما، به او امکان میدهد تا احساسات خود را به شیوهای ساده و در عین حال عمیق، به مخاطب منتقل کند.
نقش بازیگر و اهمیت مفهوم در خلق سینمای شاعرانه
از دیدگاه علیمردانی، بازیگر نقش واسط را در انتقال احساسات کارگردان به تماشاگر ایفا میکند و از این رو، فهم مشترک بین بازیگر، کارگردان و نویسنده حیاتی است. او که همواره فیلمنامههای آثارش را خود نوشته، بر اهمیت کانسپت یا مفهوم اصلی در فرآیند خلق سینمای شاعرانه تاکید دارد. به گفته وی، پیدا کردن ما به ازای واقعی برای شخصیتها و اتفاقات در فیلمها، از جمله «کوچه بینام»، به غنای این احساسات و انتقال درست آنها به بیننده کمک شایانی میکند. علیمردانی در پایان تأکید کرد که هر کارگردان حتی با یک متن مشترک، نگاه و روایت خاص خود را خواهد داشت که این موضوع، به تنوع و غنای سینمای شاعرانه میافزاید.
گامی فراتر: نگاهی به پیشگامان سینمای شاعرانه در ایران و جهان
سینمای شاعرانه همواره بر عمق و معنای پنهان در پس ظاهر اشیا و رویدادها تاکید دارد و سعی میکند با بهرهگیری از نمادها، استعارهها و ریتمهای آرام، تجربهای حسی و درونی برای مخاطب خلق کند. این جریان سینمایی که ریشههای آن را میتوان در مکاتب مختلف هنری جستجو کرد، به جای روایت خطی و دراماتیک، بر لحظهها، حسها و تأملات فلسفی متمرکز است.
برخی از ویژگیهای کلیدی این گونه سینمایی عبارتند از:
تاکید بر تصاویر و نمادگرایی: استفاده از عناصر بصری برای انتقال مفاهیم عمیقتر.
ریتم آرام و فضاسازی: ایجاد فرصت برای تأمل و درک لایههای زیرین اثر.
فاصله گرفتن از روایت کلاسیک: تمرکز بر برشهایی از زندگی یا حالات درونی شخصیتها.
اهمیت به جزئیات: توجه به عناصر کوچک که حامل معنای بزرگی هستند.
کارگردانانی چون عباس کیارستمی با آثار مینیمالیستی و فلسفی خود که اغلب به طبیعت و سادگی زندگی میپردازند، و فدریکو فلینی با تصاویر سوررئال و آکنده از تخیل، نمونههای برجسته سینمای شاعرانه در سطح جهانی محسوب میشوند. سهراب شهیدثالث نیز با نگاه انتقادی و در عین حال شاعرانه خود به زندگی روزمره و طبقات فرودست، جایگاه ویژهای در این جریان در سینمای ایران دارد. این پیشگامان، هر یک به شیوه خود، افقهای جدیدی را در برابر مخاطب گشودهاند تا او را از «تماشا»ی صرف به «دیدن» عمیقتر واقعیتها سوق دهند.
این کارگاه و تحلیلهای هاتف علیمردانی، بار دیگر اهمیت گفتمان پیرامون سینمای شاعرانه و نقش آن در ارتقای تجربه سینمایی مخاطبان و فیلمسازان را برجسته کرد.
مطالب مرتبط
- دوره روایتگری سیره شهدا در شیراز، افقهای تازهای برای طلاب فارس گشود
- آزیتا موگویی با «لاله سیاه» به دنبال خلق اثری جهانی و آرزوی ساخت سریال تلویزیونی
- بیرجند میزبان همنشینی قلم و اندیشه در نشست کتاب و شعر فاطمی شد
- بیرجند میزبان همنشینی قلم و اندیشه در نشست کتاب و شعر فاطمی شد
آرمان عطایی
من فارغالتحصیل رشته روزنامهنگاری هستم و از همان دوران دانشجویی به حوزه خبر و تحلیل سیاسی علاقه داشتم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۴ با همکاری به عنوان خبرنگار آزاد با نشریات محلی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار میدانی و سپس دبیر سرویس اجتماعی در چندین رسانه مشغول به کار شدم. در حال حاضر، به عنوان دبیر بخش سیاسی در یک مجله خبری معتبر فعالیت میکنم و تلاش دارم با تحلیل دقیق وقایع روز، آگاهی مخاطبان را افزایش دهم.