صنعت بازیهای دیجیتال در ایران، که زمانی تنها یک سرگرمی حاشیهای محسوب میشد، اکنون به یکی از پدیدههای اجتماعی و اقتصادی محوری کشور تبدیل شده است. دادهها و آمارهای مستند نشان میدهند که در طول یک دهه گذشته، از سال ۱۳۸۹ تا ۱۴۰۲، این عرصه تحولات چشمگیری را تجربه کرده است که نه تنها به افزایش تعداد بازیکنان انجامیده، بلکه ماهیت و الگوی مصرف بازی را نیز دگرگون ساخته است. این تغییرات، به ویژه در ترکیب جنسیتی کاربران، نقشی کلیدی در ترسیم آینده بازار بازی ایران ایفا میکند.
تحول پایدار در بازار بازی ایران؛ رشد سهم زنان گیمر
یکی از بارزترین وجوه این تحول، افزایش قابلملاحظه سهم زنان در جامعه گیمرهای ایرانی است. بر اساس آمارهای موجود، درصد زنان بازیکن در ایران از ۳۵ درصد در سال ۱۳۹۳ به ۳۸.۳ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. این رشد ثابت و پایدار، تنها یک جابجایی عددی نیست؛ بلکه نشاندهنده شکستن انحصاری سنتی است که پیشتر این فضا را عمدتاً مردانه تلقی میکرد.
حضور پررنگتر زنان در بازار بازی ایران، پیامدهای مهمی به دنبال دارد:
تنوع مخاطبان: گسترش طیف کاربران به معنای تنوع سلایق و نیازهاست که میتواند به طراحی و تولید بازیهای فراگیرتر و جذابتر برای همه اقشار منجر شود.
تغییرات فرهنگی: بازیهای دیجیتال بیش از پیش به بخشی پذیرفتهشده از اوقات فراغت و هویت فرهنگی زنان ایرانی بدل شدهاند و دیگر محدود به جنسیت خاصی نیستند.
این دگرگونی، توسعهدهندگان و ناشران بازی را بر آن میدارد تا با درک عمیقتر از علایق و خواستههای زنان گیمر در ایران، محصولات و محتواهای متناسبتری را روانه بازار کنند، که در نهایت به پویایی و گسترش هرچه بیشتر صنعت بازی در کشور خواهد انجامید.
پلتفرمهای بازی در ایران؛ سلطه موبایل و بازگشت کنسولها
الگوی استفاده از پلتفرمهای بازی در ایران طی دهه اخیر دستخوش تحولات عظیمی شده است. گوشیهای هوشمند با رشدی تصاعدی، سهم خود را از ۶۲.۷ درصد در سال ۱۳۹۲ به ۸۶.۴ درصد در سال ۱۴۰۲ رساندهاند و بیچون و چرا به پلتفرم اصلی بازار بازی ایران تبدیل شدهاند. این چیرگی، همزمان با کاهش چشمگیر استفاده از رایانههای شخصی و لپتاپ به عنوان بستر بازی بوده است. دسترسی آسان، قابلیت حمل و هزینه اولیه کمتر، از جمله دلایل اصلی این سلطه است که فرصتهای جدیدی را برای توسعهدهندگان بازیهای موبایلی در ایران ایجاد کرده است.
در کنار این، بازگشت تدریجی کنسولهای بازی به عرصه نیز جالب توجه است. هرچند سهم کنسولهای خانگی در سال ۱۴۰۲ تنها ۲.۲ درصد ثبت شده، اما نوسان این رقم (مثلاً ۱۴ درصد در سال ۱۴۰۰) نشاندهنده حساسیت این بخش از بازار به عوامل اقتصادی نظیر نرخ ارز و دسترسی به کالاهای وارداتی است. نوسان در کنسولهای دستی نیز با کاهشی از ۵۹ درصد در ۱۴۰۰ به ۴۴ درصد در ۱۴۰۲ مشهود است. این پویایی در انتخاب پلتفرمها، استراتژیهای تولید و انتشار بازیها را در بازار بازی ایران به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
تغییر نسلها و الگوهای مصرف در بازیهای دیجیتال ایران
تحولات جمعیتی گیمرهای ایرانی در طول یک دهه گذشته، گویای بلوغ و گسترش هویت مخاطبان بازیهای دیجیتال در ایران است. در ابتدا، کودکان و نوجوانان بخش عمدهای از بازیکنندگان را تشکیل میدادند، اما با گذر زمان، سهم این گروه سنی کاهش یافته و نشان میدهد که بازیها دیگر صرفاً سرگرمی دوران کودکی نیستند. این روند، همراه با رشد چشمگیر حضور بزرگسالان، به معنای تبدیل بازی به تجربهای بیننسلی و پایدار است. اکنون والدین و حتی نسلهای بالاتر نیز به جمع بازیکنندگان پیوستهاند که بازتابی از پذیرش گستردهتر فناوری و تغییر نگاه به مفهوم «تفریح دیجیتال» است.
همچنین، سلیقه ژانری بازیکنان نیز دستخوش تغییر شده است. از غلبه بازیهای ورزشی و معمایی در اواسط دهه ۱۳۹۰، به تدریج به سمت ژانرهای تیراندازی و استراتژی حرکت کردهایم. محبوبیت عناوین آنلاین رقابتی مانند «کانتر» و «بتل رویال»، نشانگر گذار از بازیهای انفرادی به تجربیات جمعی و تعاملی است. ظهور بازیهای موبایلی مانند «کلش آو کلنز»، «کلش رویال» و «ماینکرافت» نیز در این تغییر نقش بسزایی داشته و دسترسی به بازیهای دیجیتال را از انحصار رایانهها و کنسولها خارج کرده و آن را به تجربهای روزمره برای اقشار وسیعتری از جامعه بازیبازان ایران تبدیل کرده است. این تقاطع سلیقهها و دسترسی گسترده به اینترنت و گیمنتها، الگوی مصرف بازیهای دیجیتال را در ایران کاملاً بازآفرینی کرده است.
چالشهای بازیسازان بومی در رقابت با بازار خارجی بازیهای دیجیتال ایران
با وجود رشد خیرهکننده هزینهکرد بازیکنان ایرانی از ۰.۴۶ همت در سال ۱۳۹۴ به بیش از ۷۰ همت در سال ۱۴۰۲، بازار بازی ایران با یک چالش اساسی مواجه است: عدم تخصیص سهم قابل توجهی از این رشد به تولیدکنندگان داخلی. این جهش عظیم در میزان هزینه، نشانهای روشن از افزایش تقاضا و فرهنگ بازی در کشور است، اما بخش عمده این سرمایه به جیب بازیسازان خارجی، به ویژه در حوزه موبایل، سرازیر میشود.
سهم بازیهای موبایلی بومی که تا ۴۰ درصد در سال ۱۴۰۰ نیز رسیده بود، در سال ۱۴۰۲ به تنها ۶ درصد سقوط کرده است. این کاهش شدید، ناشی از چالشهای متعددی است:
رقابت نابرابر: توسعهدهندگان داخلی با غولهای جهانی صنعت بازی که از بودجههای عظیم بازاریابی و تیمهای بزرگ برخوردارند، در رقابت نابرابری قرار دارند.
زیرساختهای حمایتی ناکافی: کمبود سرمایهگذاری هدفمند، حمایتهای زیرساختی ناکافی و عدم دسترسی به بازارهای جهانی برای توزیع و کسب درآمد، از موانع اصلی است.
چالشهای فنی و کیفی: دشواری در بهروزرسانی مداوم، رقابت در گرافیک و گیمپلی با استانداردهای جهانی و دسترسی به ابزارهای توسعه مدرن به دلیل تحریمها، کیفیت تولیدات داخلی را تحت تاثیر قرار داده است.
موانع اقتصادی و دسترسی: موانعی نظیر هزینه بالای توسعه برای کنسول و محدودیت دسترسی به بازارهای بینالمللی، سهم بازیهای بومی این پلتفرم را نیز از همان ابتدا ناچیز و به حدود ۱ درصد محدود نگه داشته است.
این واقعیت تلخ، ضرورت بازنگری در سیاستهای حمایت از صنعت بازی بومی ایران را بیش از پیش آشکار میسازد. برای اینکه این جریان مالی عظیم به موتور محرکه توسعه داخلی تبدیل شود، نیاز به برنامهریزی جامع، سرمایهگذاریهای جسورانه در آموزش و تولید، و ایجاد اکوسیستمی پایدار برای بازیسازان ایرانی است.
در مجموع، بازار بازیهای دیجیتال در ایران در آستانه دوران جدیدی قرار گرفته است. با رشد بیسابقه سهم زنان، سلطه پلتفرم موبایل و تغییر الگوهای سنی و ژانری، این صنعت پویایی خود را به اثبات رسانده است. با این حال، چالش حفظ سهم تولیدکنندگان داخلی در برابر هجوم محصولات خارجی، نیاز به رویکردی استراتژیک و حمایت همهجانبه دارد تا این پدیده فرهنگی-اقتصادی، علاوه بر سرگرمی، به منبعی برای توسعه و خلاقیت بومی تبدیل شود. این گذار، نه تنها تغییر در ترندهای بازی، بلکه انعکاسی از دگرگونی در سبک زندگی و رفتار اجتماعی جامعهٔ ایران در دهه گذشته است و نیازمند توجه و برنامهریزی دقیق برای آیندهای روشنتر است.
مطالب مرتبط
- افزایش قیمت نان در مشهد؛ گلایههای مردمی از چند نرخی شدن قوت غالب شهر
- بانک تجارت با پرداخت بیش از ۲۰ همت، پیشتاز در حمایت از ازدواج و فرزندآوری شد
- مالیاتستانی بیسابقه سازمان امور مالیاتی توسعه صنعت نفت ایران را متوقف کرد
- بانک تجارت با پرداخت بیش از ۲۰ همت، پیشتاز در حمایت از ازدواج و فرزندآوری شد
آرمان عطایی
من فارغالتحصیل رشته روزنامهنگاری هستم و از همان دوران دانشجویی به حوزه خبر و تحلیل سیاسی علاقه داشتم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۴ با همکاری به عنوان خبرنگار آزاد با نشریات محلی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار میدانی و سپس دبیر سرویس اجتماعی در چندین رسانه مشغول به کار شدم. در حال حاضر، به عنوان دبیر بخش سیاسی در یک مجله خبری معتبر فعالیت میکنم و تلاش دارم با تحلیل دقیق وقایع روز، آگاهی مخاطبان را افزایش دهم.