پس از گذشت چند ماه از آغاز گام‌های اولیه برای دسترسی آزادانه به برخی پلتفرم‌های خارجی، گمانه‌زنی‌ها درباره زمان برداشته شدن محدودیت از سایر سکوها، از جمله اینستاگرام و تلگرام، افزایش یافته است. در حالی که برخی مسئولان از پیگیری جدی وزیر ارتباطات در این خصوص خبر می‌دهند، تأکید شده است که این موضوع تنها در حیطه اختیار وزارتخانه و دولت نیست و نیازمند یک تصمیم‌گیری کلان و جمعی در سطح کشور است.
نخستین نشانه‌های این تغییر رویکرد در زمستان سال گذشته با رفع فیلتر گوگل پلی و واتس‌اپ نمایان شد. با وجود تحقق این وعده رئیس جمهوری و برداشتن قدم اول برای پاسخ به مطالبه عمومی، همچنان کاربران تقاضای دسترسی آزادانه به سایر پلتفرم‌های ارتباطی را دارند.
پیش از این، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در اوایل سال جاری اعلام کرده بود که این موضوع را در قالب یک کار کارشناسی و با توجه به تأکید رئیس‌جمهور دنبال می‌کنند و امیدوارند در سال جاری شاهد گشایش‌هایی در این زمینه باشند. به اعتقاد وی، در صورت پیشبرد کار با نگاه کارشناسی و علمی و از طریق گفتمان وفاق، نیازی به کشمکش‌ها و اختلاف‌نظرهای موجود نخواهد بود.
پیامدهای فیلترینگ: از چالش کسب‌وکارها تا تهدید بدافزارها
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تداوم فیلترینگ در سال‌های اخیر، مانع بزرگی در مسیر فعالیت کسب‌وکارهای اینترنتی شده است. بسیاری از شرکت‌های کوچک و بزرگ، توانایی کار با زیرساخت‌های موجود را ندارند و این محدودیت‌ها، فرصت‌های رشد و توسعه را از بین برده است. علاوه بر این، آمارهای رسمی حاکی از آن است که حدود ۸۳ درصد از مردم برای دسترسی به محتوای مورد نظر خود از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این امر، خود مشکلات عدیده‌ای را برای خانواده‌ها، جوانان و نوجوانان ایجاد کرده و بستری برای شیوع بدافزارها و مشکلات امنیتی در فضای نرم‌افزاری فراهم آورده است.
تلاش‌های وزارت ارتباطات و نقش شورای عالی فضای مجازی
مسئولان دولتی تاکید می‌کنند که وزارت ارتباطات متولی اصلی این موضوع است و جلسات منسجم و منظمی در این زمینه برگزار می‌شود تا تمامی جوانب و آثار هرگونه اقدام سنجیده شود. این در حالی است که شورای عالی فضای مجازی، در تصمیم‌گیری برای فیلتر کردن یک پلتفرم، نقشی نداشته، اما تلاش‌ها و اقداماتی برای رفع فیلتر و دسترسی به سکوها در حال انجام است.
در همین راستا، پس از گذشت تقریبا شش ماه از مرحله اول امیدواری برای رفع فیلترینگ، گمانه‌زنی‌ها برای گشایش در دسترسی به تلگرام و اینستاگرام قوت گرفته است. حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، اخیراً در این خصوص اظهار داشته است که استفاده از پلتفرم‌های خارجی بر اساس مصوبه‌ای که شورای عالی فضای مجازی تصویب کرده و مراحلی که دارد، باید انجام شود که در گام نخست بازگشایی دو پلتفرم بین‌المللی در کشورمان بوده است.
به گفته وی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به صورت جدی و مداوم پیگیر برداشتن محدودیت‌های تلگرام و اینستاگرام هستند، اما تمامی اختیار این امر به وزارت ارتباطات و دولت محدود نمی‌شود؛ این موضوع، نیازمند یک کار جمعی و تصمیم‌گیری کلان در سطح کشور است. فتاحی همچنین از برنامه‌ریزی‌هایی برای برداشتن برخی محدودیت‌ها در گذشته و تداوم این برنامه‌ریزی‌ها خبر داد.
نیاز به رویکردی جامع برای مقابله با تهدیدات سایبری
برخی کارشناسان حوزه امنیت سایبری نیز معتقدند که در حال حاضر، استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها، خطر آلودگی گوشی‌های بسیاری از کاربران به بدافزارها را افزایش داده است. به همین دلیل، بهترین راه حل، کاهش نیاز مردم به فیلترشکن است، چرا که در این صورت، نفوذ هکرها به وسایل الکترونیکی مانند گوشی‌های هوشمند دشوارتر خواهد شد. این دیدگاه، بر ضرورت اتخاذ یک رویکرد جامع‌تر در مدیریت فضای مجازی تأکید دارد که علاوه بر آزادی دسترسی، به امنیت کاربران نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد.
در مجموع، به نظر می‌رسد که موضوع رفع فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی، به یک چالش پیچیده و چندوجهی تبدیل شده است که نیازمند تعامل و همکاری تمامی نهادهای ذی‌ربط است تا با در نظر گرفتن تمامی جوانب، به راهکاری جامع و منطقی دست یافت. این اقدام می‌تواند نه تنها به تسهیل فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی کاربران کمک کند، بلکه از بروز خطرات امنیتی ناشی از استفاده از فیلترشکن‌ها نیز بکاهد.
