در آستانه تصمیمات سرنوشت‌ساز درباره مکانیسم ماشه، تحلیلگران هشدار می‌دهند که عدم تحرک دیپلماتیک و تأخیر در سیاست‌گذاری، ممکن است تمامی تلاش‌های یک دهه اخیر برای خروج از تحریم‌ها را از بین ببرد. غلامرضا کریمی، دانشیار روابط بین‌الملل، در یادداشتی در روزنامه اعتماد به بررسی مسیرهای احتمالی پیش‌روی ایران برای جلوگیری از فعال‌سازی تحریم‌های شورای امنیت پرداخت.
پیامدهای احتمالی اجرای مکانیسم ماشه
فعال‌شدن مکانیسم ماشه، قطعنامه ۲۲۳۱ را بی‌اثر کرده و موجب بازگشت تحریم‌های سخت شورای امنیت علیه ایران خواهد شد. این رویداد، کشور را با انزوای حقوقی و اقتصادی مواجه می‌کند؛ شرایطی که بازگشت به توافق برجام ۲۰۱۵ را دشوار می‌سازد. از سوی دیگر، تنش‌های منطقه‌ای و حملات اسرائیل به مراکز هسته‌ای ایران، فضای امنیتی را پیچیده‌تر کرده است.
دیپلماسی به عنوان ابزار اصلی در شرایط بحران
در مواجهه با این تهدیدها، دیپلماسی فعال می‌تواند مسیر بازگشت ابتکار عمل را هموار کند. برخلاف تصور عمومی، دیپلماسی مترادف سازش نیست، بلکه نشان‌دهنده قدرت مانور در عرصه بین‌المللی است. ایران باید با احیای کانال‌های ارتباطی با غرب، به‌ویژه اروپا و آمریکا، و حفظ تعاملات با چین و روسیه، خود را آماده مذاکره برای دستیابی به توافقی پایدار نشان دهد.
اقدامات عملی؛ از توقف غنی‌سازی تا همکاری با آژانس
مصاحبه اخیر وزیر امور خارجه با شبکه فاکس‌نیوز و اعلام آمادگی برای مذاکره غیرمستقیم با آمریکا و تروییکای اروپایی در استانبول، نخستین نشانه‌های بازگشت ایران به مسیر دیپلماسی است. توقف موقت فعالیت‌های غنی‌سازی نیز به‌عنوان یک امتیاز مشروط، می‌تواند تنفس‌گاه مذاکرات را فراهم کند. همچنین، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با مدل نظارتی جدید به دلیل آسیب‌دیدگی تأسیسات هسته‌ای، گام دیگری در جهت اعتمادسازی است.
ضرورت تغییر رویکرد در مواجهه با آمریکا و اسرائیل
با توجه به تغییرات در فضای حقوقی و امنیتی جهانی، برخی شعارها و مواضع گذشته ممکن است واکنش‌های بین‌المللی جدی‌تری به‌دنبال داشته باشد. بنابراین، تعدیل لحن و تعریف مجدد سیاست‌های اعلامی بر مبنای اهداف ملی، می‌تواند زمینه را برای کاهش تنش و توافق احتمالی فراهم کند.
بهره‌برداری از اختلافات درون اروپا و نقش روسیه
اختلاف‌نظر میان کشورهای اروپایی درباره اجرای مکانیسم ماشه، فرصتی دیپلماتیک برای ایران ایجاد کرده است. فرانسه و آلمان که تمایل چندانی به تشدید بحران ندارند، می‌توانند با اعلام آسیب‌پذیری تأسیسات هسته‌ای ایران، از اجرای فوری این مکانیسم خودداری کنند. همچنین نقش روسیه به‌عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت در ماه اکتبر، برای اعمال نفوذ در روند تصمیم‌گیری بسیار مهم خواهد بود.
پیشنهادهای فوری برای جلوگیری از بحران
پیشنهاد تعلیق موقت غنی‌سازی در ازای توقف اجرای مکانیسم ماشه برای دوره‌ای سه تا شش‌ماهه، به‌همراه هشدارهای راهبردی درباره توقف همکاری‌های امنیتی با اروپا، از جمله اقداماتی است که می‌توانند بازدارنده باشند. در کنار آن، تقویت دیپلماسی عمومی و جلب حمایت کشورهای بی‌طرف نظیر هند، ترکیه و قطر نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
نتیجه‌گیری؛ ضرورت اجماع داخلی و اقدام جسورانه
عبور از این مرحله حساس، نیازمند اجماع ملی درون سیستم سیاسی و کاهش اختلافات جناحی است. در چنین شرایطی، تصمیم‌گیری‌های جسورانه و واقع‌گرایانه، کلید عبور ایران از بحران خواهد بود. اگر امروز اقدامی صورت نگیرد، فردا ممکن است برای جبران دیر شده باشد.
